آزمایشگاه دکتر مهرابی
دیابت یک بیماری متابولیک است که از اختلال هورمون انسولین ناشی می شود. پانکراس (ارگانی واقع در خلف معده) به منظور ذخیره سازی و استفاده از قند و چربی مواد غذایی، هورمون انسولین را ترشح می کند.
بطور خلاصه، بیماری دیابت می تواند در یکی از حالات زیر بوجود بیاید:
• هنگامی که پانکراس اصلا انسولین تولید نمی کند.
• هنگامی که پانکراس انسولین بسیار کمی تولید می کند.
• هنگامی که سلول های بدن به طور مناسب به انسولین پاسخ نمی دهند و یک وضعیت به نام “مقاومت به انسولین” ایجاد می کند.
دیابت یک بیماری مادام العمر است. حدود ۱۸٫۲ میلیون آمریکایی به این بیماری مبتلا هستند و تقریبا یک سوم (در حدود ۵٫۲ میلیون) از ابتلا به آن آگاهی ندارند. همچنین حدود ۴۱ میلیون نفر مبتلا به پیش دیابت(پره دیابت) هستند.از آنجایی که هنوز، هیچ درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد، به مبتلایان توصیه می شود جهت کمک به درمان و داشتن سلامتی، آن را به دقت کنترل و مدیریت نمایند.
نقش انسولین در بیماری دیابت:
برای درک بهتر نقش مهم انسولین در بیماری دیابت، علم به چگونگی استفاده بدن از انرژی موجود در غذاها، بسیار کمک کننده است. بدن شما از میلیون ها سلول ساخته شده است. این سلول ها برای تولید انرژی، نیاز به مواد غذایی در یک فرم بسیار ساده دارند. هنگامی که غذا می خورید یا می آشامید، بیشتر مواد غذایی به یک قند ساده به نام “گلوکز” شکسته می شود. سپس، گلوکز از طریق جریان خون به سلول های بدن می رسد و در آنجا تبدیل به انرژی مصرفی روزانه شما می شود.
مقدار گلوکز موجود در جریان خون شما توسط هورمون انسولین تنظیم می شود. انسولین همیشه در مقادیر کم توسط پانکراس ترشح می شود. هنگامی که مقدار گلوکز در خون به یک سطح معینی افزایش می یابد، پانکراس انسولین بیشتری برای فرستادن گلوکز به داخل سلول ها تولید می کند. این امر باعث افت سطح گلوکز در خون شما (سطح قند خون) می شود. برای جلوگیری از افت سطح قند خون (هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون)، بدن به شما هشدار می دهد که مواد غذایی بخورید و مقداری از گلوکز ذخیره شده در کبد را نیز، آزاد می کند.
افراد مبتلا به دیابت، قادر به تولید انسولین نیستند و یا سلول های بدنشان به انسولین مقاوم می باشد که در هر دو صورت منجر به سطوح بالای قند خون در گردش می شود و بطور ساده “قند خون بالا یا هایپرگلایسمی” نامیده می شود. با توجه به موارد فوق، تعریف دیابت به این شرح است: داشتن سطح قند خون ۱۲۶ میلی گرم در هر دسی لیتر (mg/dL) یا بیشتر، پس از یک شب ناشتا بودن است (هیچ چیزی خورده نشود).
انواع دیابت :
دیابت وابسته به انسولین یا تیپ ۱:
دیابت تیپ ۱ به علت تخریب سلول های تولید کننده انسولین (سلول های بتای پانکراس) توسط سیستم ایمنی رخ می دهد. افراد مبتلا به دیابت تیپ ۱ تولید انسولین ندارند و باید با تزریق انسولین، قند خون خود را کنترل کنند. دیابت تیپ ۱ اغلب در افراد با سن کمتر از ۲۰ شروع می شود، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد.
دیابت ملیتوس یا تیپ ۲:
بر خلاف افراد مبتلا به دیابت تیپ ۱، افراد مبتلا به دیابت تیپ ۲ انسولین تولید می کنند. با این حال، انسولینی که پانکراس آنها ترشح می کند یا کافی نیست و یا بدن نسبت به انسولین مقاوم است. هنگامی که انسولین کافی وجود ندارد و یا انسولین بطور مناسب در بدن استفاده نگردد ، گلوکز نیز نمی تواند به سلول های بدن وارد و مصرف شود.
دیابت تیپ ۲ شایع ترین فرم دیابت است که نزدیک به ۱۸ میلیون آمریکایی را به خود مبتلا کرده است. علی رغم این که بسیاری از این موارد قابل پیشگیری است، عوارض دیابت برای بالغین، مانند نابینایی، قطع عضو غیر ضربه، و نارسایی مزمن کلیه و نیاز به دیالیز همچنان بعنوان عامل اصلی پابرجاست. دیابت نوع ۲ معمولا در افراد بالای ۴۰ سال که اضافه وزن دارند رخ می دهد، اما می تواند در افرادی که اضافه وزن ندارند هم رخ دهد.
گاهی اوقات، در کودکان و نوجوانان نیز به دلیل افزایش شیوع چاقی در آنها، دیابت تیپ ۲ بروز می کند. برخی از افراد می توانند این نوع دیابت را با کنترل وزن، رژیم غذایی و ورزش منظم مدیریت کنند. برخی نیز ممکن است نیازمند استفاده از دارو هایی باشند تا بدنشان از انسولین بهتر استفاده کند یا در نهایت مجبور به استفاده از انسولین تزریقی می باشند.
اغلب، پزشکان قادر به تشخیص احتمالی ابتلا به دیابت نوع ۲، قبل از بروز آن هستند. در مواردی که سطح قند خون فرد بالاتر از حد طبیعی است، اما برای تشخیص دیابت نوع ۲ به اندازه کافی بالا نیست، حالت “پیش دیابت یا پره دیابت”اطلاق می شود.
معیار های تشخیص دیابت:
انجمن دیابت آمریکا (ADA)، آخرین معیار های تشخیص دیابت ملیتوس را به شرح زیر بیان کرده است:
۱- چنانچه گلوكز پلاسما در حالت ناشتا (FPG) مساوي يا بالاتر از mg/dl 126 باشد، فرد دیابتی است. در غياب علائم صريح هايپرگليسمي (پلي اوري، پلي ديپسي، پلي فاژي و كاهش وزن)، اين يافته بايد با تكرار تست در روز ديگر تاييد گردد.
۲- چنانچه علائم هايپرگليسمي یا کریز هایپرگلایسمی موجود باشند و به علاوه گلوكز پلاسما در نمونه تصادفي مساوي يا بيشتر از mg/dl 200 باشد، فرد دیابتی است.
۳- میزان گلوكز ۲ ساعته پلاسما پس از خوردن ۷۵ گرم پودر گلوكز حل شده در آب در خلال انجام تست OGTT مساوی یا بیشتر از mg/dl 200تعيين شده باشد، فرد دیابتی است.
۴- ميزان HbA1C برابر يا بيش از ۵/۶ درصد باشد، فرد به دیابت مبتلاست .
معیار های حالت پره دیابت:
۱- چنانچه ميزان FPG يك بيمار بين ۱۰۰ – ۱۲۵ mg/dl باشد، اين شخص داراي اختلال در گلوكز ناشتا (IFG) بوده و به عنوان پره ديابتيك در نظر گرفته مي شود و بسيار مستعد ورود به فاز ديابتيك مي باشد.
۲- چنانچه ميزان گلوكز پلاسماي شخص، دو ساعت پس از مصرف غذا بين mg/dl 199- 140 باشد، اين شخص داراي اختلال در تحمل گلوكز (IGT) ناميده مي شود كه باز هم يك وضعيت پره ديابتيك به شمار رفته و بسيار مستعد ورود به فاز ديابتيك مي باشد.
دیابت بارداری:
دیابت بارداری، در دوران بارداری مادران ایجاد می شود. تغییرات هورمونی در طول بارداری می تواند توانایی انسولین را برای عملکرد صحیح، تحت تاثیر قرار دهد. در حدود ۴ درصد از کل مادران باردار، به دیابت بارداری مبتلا می شوند.
زنان بارداری که مشخصات زیر را داشته باشند در خطر ابتلای بیشتر قرار دارند:
۱) بیش از ۲۵ سال سن داشته باشند.
۲) دارای اضافه وزن پیش از بارداری باشند(BMI بیشتر یا مساوی ۲۵).
۳) سابقه خانوادگی دیابت داشته باشند.
۴) داشتن نژاد های اسپانیایی، سیاه پوست، بومی آمریکا و یا آسیایی باشند.
۵) سابقه دیابت بارداری قبلی یا داشتن نوزاد با وزن بالای ۴ کیلوگرم.
۶) داشتن سابقه ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، فشارخون بالا و مختل بودن تست های متابولیک قند و چربی خون در گذشته.
بطور معمول، سطح قند خون مبتلایان به دیابت بارداری در عرض شش هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می گردد اما ۳۵%-۶۰% در خطر ابتلا به دیابت ملیتوس، در ۱۰-۲۰ سال پس از بارداری می باشند.
غربالگری دیابت بارداری به طور روتین در هفته ۲۴-۲۸ حاملگی با تست OGTT(قند دو ساعت پس از خوردن ۷۵ گرم گلوکز) انجام می شود. در صورت عدم تشخیص و درمان دیابت بارداری، خطر ایجاد عوارض برای مادر و کودک متولد نشده او افزایش می یابد.
علائم دیابت چه هستند؟
علائم و نشانه های دیابت نوع ۱ اغلب به طور ناگهانی رخ می دهد و می تواند شدید باشد. این علایم عبارتند از:
• افزایش تشنگی
• افزایش گرسنگی (به خصوص بعد از غذا خوردن)
• خشکی دهان
• تکرر ادرار
• کاهش وزن بدون علت (حتی اگر شما در حال غذا خوردن هستید و احساس گرسنگی دارید.)
• خستگی (ضعف بدن واحساس خستگی)
• تاری دید
• تنگی نفس، تنفس سنگین (تنفس کاسمال)
• از دست دادن هوشیاری (نادر)
علائم و نشانه های دیابت نوع ۲ ممکن است شبیه عوامل ذکر شده در بالاباشد. اما در اغلب موارد، بدون علامت هستند یا علائم بسیار خفیف و تدریجی دارند. دیگر نشانه ها شامل:
• التیام کند زخم ها و بریدگی ها
• خارش پوست (معمولا در ناحیه واژن یا کشاله ران)
• عفونت قارچی
• افزایش وزن جدید
• بی حسی یا سوزش دست و پا
• ناتوانی جنسی یا اختلال در نعوظ
عوارض دیابت چیست؟
بطور کلی، دیابت دارای دو دسته عارضه زودرس و دیرس است. عوارض زودرس شامل کتواسیدوز دیابتی یا کمای دیابتی، هایپرگلایسمی، هایپوگلایسمی و کمای هایپر اسمولار و عوارض دیرس شامل بیماری های چشمی(رتینوپاتی)، کلیوی(نفروپاتی)، نوروپاتی(آسیب دیدگی اعصاب) ، قلبی- عروقی و… می باشد که بطور خلاصه می توان با نرمال نگهداشتن قند خون، از سرعت روند ابتلا به آن ها کاست.
دیابت خود را چگونه کنترل کنیم؟
در حال حاضر، دیابت قابل درمان نیست، اما می توان آن را مدیریت و کنترل نمود.
اهداف مدیریت دیابت عبارتند از:
• بوسیله ی تعادل در غذای مصرفی، میزان فعالیت و مصرف دارو سعی کنید سطح قند خون خود را تا حد ممکن نزدیک به سطح نرمال نگه دارید.
• سطح کلسترول و تری گلیسرید (چربی) خون خود را نزدیک به سطح نرمال نگدارید و تا جایی که ممکن است از افزودن شکر و نشاسته فرآوری شده و همچنین مصرف چربی های اشباع و کلسترول خودداری کنید.
• فشار خون خود را کنترل کنید. فشار خون شما از ۸۰/۱۳۰ نباید فراتر برود.
• از پیشرفت مشکلات و عوارض بهداشتی مربوط به دیابت پیشگیری نمایید.
شما کلید مدیریت دیابت خود را از طریق روش های زیر نگاه می دارید:
• جهت آنچه که می خورید برنامه ریزی کنید و همیشه یک برنامه غذایی متعادل را دنبال کنید.
• ورزش منظم داشته باشید.
• در صورتی که برای شما دارو تجویز شده است، دستورالعمل چگونگی و زمان مصرف آن را دنبال کنید.
• سطح قند خون و فشار خون خود را در منزل چک نمایید.
• بصورت مرتب با پزشک خود در ارتباط باشید و تست های ازمایشگاهی را بر اساس دستور وی بطور کامل انجام دهید.
به یاد داشته باشید: هدف از درمان دیابت، نگهداشتن قند خون در محدوده نرمال می باشد که خود از روند پیشرفت بیماری به سمت عوارض ناگوار و جبران ناپذیر جلوگیری مینماید.
